La brebis galeuse de la famille

Onterven kan niet, de erfenis verkleinen wel

Tijdens een werkbezoek in het zuiden van Frankrijk spreek ik veel Nederlanders die zich daar hebben gevestigd. Eén afspraak is mij deze keer in het bijzonder bijgebleven. Mijn hulp wordt ingeroepen door een bejaarde man die weet dat zijn einde nadert. Een getergd man, niet door pijn of zorgen, maar door zijn zoon met wie hij al vijftien jaar geen contact meer heeft. Onderwerp van gesprek: hoe kan hij zijn zoon, het zwarte schaap van de familie, onterven?

Kunst en Vliegwerk

Zowel onder het Franse als onder het Nederlandse recht is onterven niet mogelijk. Toch zijn er verschillende mogelijkheden om min of meer hetzelfde resultaat te bereiken. Cliënten moeten zich realiseren dat het “onterven” logischerwijs tot gevolg heeft dat de andere erfgenamen meer krijgen. Zij kunnen zich hierdoor bezwaard voelen of in een lastig parket komen.

De Erfenis

Sinds het overlijden van zijn vrouw vijftien jaar geleden woont hij alleen in de echtelijke woning.

Ze zouden hier samen oud worden maar het was hen niet gegeven. Zijn vrouw hield het gezin met twee dochters en een zoon bij elkaar. De relatie met de zoon verslechterde na haar overlijden, de onenigheid over de erfenis liep hoog op. Het ging hier echter niet om de verdeling van geld maar om de antieke huisraad: moeders parelsnoer en andere sieraden die al heel lang in de familie waren, maar ook de notenhouten secretaire, een gerestaureerde pendule, een antiek 16-delig servies, de lijst was indrukwekkend.

Het Zwarte Schaap

Mijn cliënt heeft alle hoop op verzoening met zijn zoon opgegeven. Zelfs een professioneel bemiddelaar heeft de relatie niet kunnen verbeteren. Het is nu de bedoeling zijn bezittingen aan de twee andere kinderen na te laten zodat vooral de antieke erfstukken in de familie blijven. Ik ben genoodzaakt een tweesporenbeleid te maken aangezien de Europese Erfrechtverordening op 17 augustus 2015 van kracht wordt. Bij overlijden vóór deze datum zal het Franse erfrecht van toepassing zijn. Na deze datum kan via een testament een rechtskeuze worden uitgebracht voor het Nederlandse recht, indien de Nederlandse nationaliteit is behouden. Het laatste geeft meer mogelijkheden om de erfenis zoveel mogelijk weg te houden bij het zwarte schaap.

Frans Erfrecht

Onder Frans recht is de geëigende weg het afsluiten van een assurance-vie, een levensverzekering. Hierdoor wordt het vermogen verkleind. De spaartegoeden worden ingebracht als premie en de verzekeringsnemer kan zelf bepalen wie de begunstigden zijn. De uitkering bij overlijden maakt geen deel uit van de nalatenschap, zodat op die manier de erfenis verkleind wordt. Let wel, de uitkering is fiscaal belast in Frankrijk en het is niet mogelijk het gehele vermogen in te brengen in een dergelijke levensverzekering. Voorts kan de erflater in een testament zijn wensen vastleggen.

Nederlands Erfrecht

Een erflater mag onder Nederlands recht een executeur met verregaande bevoegdheden aanstellen. De executeur heeft bij de verdeling van de erfenis de touwtjes in handen en kan autonoom beslissingen nemen. Zo heeft de executeur bij voorbeeld geen toestemming nodig van de erfgenamen om het huis te koop te zetten. Daarnaast is in Nederland de legitieme portie, het minimale deel waar een kind recht op heeft, kleiner dan in Frankrijk. En als laatste is er de zogenaamde “boedelbak-bepaling”. Deze regeling staat de testateur toe om middels het testament alleen inferieure goederen te vermaken aan het kind dat benadeeld moet worden. Als de goederen vervolgens worden geweigerd, mag de waarde hiervan in mindering worden gebracht op de legitieme portie. Onterven is dus niet mogelijk, maar op deze bewerkelijke wijze kan de schade enigszins beperkt worden.

Hors Part Successorale

Meneer is er nog niet gerust op, hij wil zeker weten dat bepaalde erfstukken niet per ongeluk bij zijn zoon terechtkomen. Ik adviseer hem bij de notaris vast te gaan leggen dat deze specifieke stukken hors part successorale aan zijn dochters geschonken worden en daarmee buiten de nalatenschap vallen. Aangezien het in deze situatie niet zozeer om de financiële waarde gaat maar meer om de emotionele waarde, keert mijn cliënt toch nog opgelucht huiswaarts.